Jan Cybis w Opolu

Jan Cybis, najwybitniejszy artysta pochodzący ze Śląska Opolskiego, w stolicy regionu nie był częstym gościem. Szczególnie związany był z miejscem swojego urodzenia, podgłogóweckim Wróblinem i był to główny cel jego wcześniejszych wizyt w naszym regionie.

Potwierdzenie w zapiskach artysty (i prasie) znajdują dwie wizyty w Opolu. Pierwsza z nich miała miejsce 1962 roku, kiedy zaproszono go do jury drugiego Festiwalu Artystycznego Ziem Zachodnich i Północnych zwanego "Wiosną Opolską". Było to biennale organizowane w Opolu od 1960 roku – w jego ramach przewidziano serię konkursów obejmującą wiele gałęzi działalności twórczej: plastykę, muzykę, literaturę, fotografię. Pierwszy z konkursowych przeglądów zorganizowano wspólnie dla amatorów i zawodowych plastyków, co spowodowało krytykę ze strony Związku Polskich Arytsytów Plastyków. W kolejnych edycjach starano się podnieść rangę tego konkursu m.in. poprzez zapraszanie do jury oceniającego wybitnych polskich twórców. W taki sposób w 1962 roku członkiem komisji stał się m.in. Jan Cybis oraz Wacław Taranczewski.

W swoim dziennku Cybis dość lakonicznie skomentował tę pierwszą wizytę w Opolu i przypuszczać należy, że miała ona charakter wyłącznie zawodowy. Przemyślenia związane z tym krótkim pobytem w naszym mieście odnotował dopiero po udziale w podobnym przeglądzie w Rzeszowie: „Wyjazd do Rzeszowa […] dał mi, tak jak Opole, wgląd w rzeczy, których nie umiałem sobie wyobrazić. Jak żyją plastycy, wychowani przez nas, na prowincji? W pierwszej fazie była to akcja osiedleńcza na ziemiach odzyskanych, wyludnionych. Związek miał fundusze na stypendia osiedleńcze. Ale w gruncie rzeczy było to wtedy już uchodźstwo za chlebem, mieszkaniem, emigracja w granicach kraju. Die Auswanderer. Najwięcej ich z Krakowa, najmniej z Warszawy. Osobiście nie mogło to dla żadnego z nich nie być czym innym jak trudną decyzją […]"¹. 

Cztery lata później w swoim dzienniku (4 lutego 1966 roku) Jan Cybis odnotował: “Poseł Hajduk z albumem Ziemia Opolska i zaproszeniem na Śląsk w lecie". Artysta skorzystał z tej propozycji. Na zaproszenie Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich i władz województwa opolskiego, z inicjatywy ówczesnego posła Ryszarda Hajduka, wraz z żoną Heleną Zarembą-Cybisową odbywa latem podróż po Śląsku Opolskim. Była to dla artysty podóż sentymentalna, po raz pierwszy miał możliowść poznać rodzinne strony. Państwo Cybisowie na blisko trzy tygodnie zainstalowani zostali w hotelu turystycznym “Leśna” w Głuchołazach i stamtąd wyjeżdżali do wartych zwiedzenia miejscowości: Paczkowa, Otmuchowa, Nysy, Raciborza, Góry św. Anny, Koźla oraz Opola, gdzie malował  gwasze i akwarele z motywami pejzażowymi miasteczka i jego okolic. Przypomnijmy, że kilka prac z tego mistrzowskiego cyklu znajduje sie w naszych zbiorach.

Jako że profesja artysty, zdaniem Cybisa, nie cieszyła się poważaniem na śląskiej wsi, twórcy szczególnie zależało na noclegu w miejscu nieco oddalonym od rodzinnego domu. Jak wspominął później poseł Hajduk, “poprosił szelmowsko, aby go na Boga nie lokowano przypadkiem w Głogówku, a właśnie myślano o tamtejszej oberży na Pasternaku. A nuż - dowodził z przymrużeniem oka - rozstawię na ryneczku sztalugi, a tu wyrośnie nagle za moimi pecami jakas zabłakana ujan czy rozweselony ujek z Wróblina czy Naczysławic, przystaną, popatrzą i pokiwają z politowaniem głową - “Myśleliśmy zawsze, że to wielki profesor, a to tylko malerz! Zciszył głos: Wyznam Panu w tajemnicy, nawet “Bramę w Głogówku” malowałem z kartki pocztowej."

Impresje z wizyty Cybisa w Opolu uchwyciła Romana Konieczna, która przeprowadziła z artystą przebywającym w Opolu krótki wywiad. Podczas tej rozmowy Cybis nie szczędził słów zachwytu:  "To śliczne miasto – dzieli się przy obiedzie świeżymi wrażeniami.  Jak nazywacie to piękne miejsce nad kanałem? Opolski Amsterdam? – Aha, prawda Opolska Wenacja. Opole robi wrażenie^"3.    [oprac. P. Farys]

------------

^{1. R. Hajduk, Jan Cybis. Wielki Pan polskiego malarstwa, Opolskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe w Opolu, Opole 1979, s. 3.}          

^{2. J. Cybis, Notatki malarskie, Jan Cybis, Notatki malarskie. Dzienniki 1954–1966, Warszawa 1980, s. 270.                                                                                                                            3."Pół godziny rozmowy z Janem Cybisem". Rozmawiała Romana Konieczna "Trybuna Opolska", Opole 1966, nr 175.}